Tin tức & sự kiện
Góc chuyên môn
Khí nhà kính là gì ?
12/08/2025
Trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu hiện nay, các nhà khoa học đều đề cập đến nguyên nhân nồng độ khí nhà kính trong khí quyển tăng lên. Vậy khí nhà kính là gì?
1. Định nghĩa khí nhà kính
Khí nhà kính (KNK) là tập hợp các loại khí hấp thụ năng lượng nhiệt từ bề mặt hành tinh và tồn tại trong bầu khí quyển Trái đất trong một khoảng thời gian dài (từ hàng thập kỉ cho tới hàng thế kỉ). Chiếm khoảng 1% tổng khối lượng không khí trên hành tinh, các loại khí nhà kính hấp thụ và phân tán nhiệt trở lại mặt đất. Sở dĩ gọi là khí nhà kính vì các các loại khí này giữ nhiệt gần bề mặt Trái đất theo cách tương tự như cách nhà kính cho phép ánh sáng mặt trời chiếu vào và sau đó giữ lại nhiệt lượng thu được.
Minh họa về khí nhà kính (Ảnh: Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA))
Khí nhà kính chủ yếu bao gồm: hơi nước, CO2, CH4, N2O, O3, các khí CFC. Trong hệ mặt trời, bầu khí quyển của Sao Kim, Sao Hỏa và vệ tinh Titan của Sao Thổ cũng chứa các khí gây hiệu ứng nhà kính. Các loại khí nhà kính ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiệt độ của Trái Đất, nếu không có khí nhà kính nhiệt độ bề mặt Trái Đất trung bình sẽ lạnh hơn hiện tại khoảng 33 °C.
Các loại khí gây hiệu ứng nhà kính (Ảnh: Ủy ban Châu Âu EC)
Kể từ cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, con người ngày càng xả thải thêm nhiều các loại khí nhà kính như CO2, CH4 vào bầu khí quyển, khiến cho nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng với tốc độ chưa từng có. Trái Đất đã nóng lên trung bình 0,06°C/thập kỷ kể từ năm 1850, tương đương khoảng 1,1°C. Nếu lượng khí thải hàng năm tiếp tục tăng nhanh như kể từ năm 2000, các mô hình khí hậu dự đoán rằng đến cuối thế kỷ này, nhiệt độ toàn cầu sẽ ấm hơn mức trung bình giai đoạn 1901-1960 từ 1,5°C, và có thể ấm hơn tới 4,4°C. Các nhà khoa học cảnh báo rằng nếu nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng thêm từ 1,5°C trở lên so với thời kỳ tiền công nghiệp sẽ gây ra nhiều vấn đề đối với kinh tế, xã hội, sức khỏe và sự tồn tại của con người. Lượng khí thải tăng chậm lên khoảng 5 gigaton (1 gigaton là 1 tỷ tấn) vào giữa thế kỷ 20 trước khi tăng nhanh lên hơn 35 tỷ tấn mỗi năm vào cuối thế kỷ.
Biểu đồ nồng độ CO2 và khí thải của con người trong bầu khí quyến từ cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất.
Lượng khí CO2- đường màu xanh
Lượng khí thải của con người - đường màu xám
2. Các nguồn phát thải khí nhà kính
Nguyên nhân phát thải khí nhà kính là do các hoạt động của tự nhiên và con người. Ngoài các nguồn khí nhà kính tự nhiên lớn như hoạt động phun trào núi lửa, cháy rừng, động đất. Tuy nhiên, con người đã góp phần đáng kể trong việc phát thải khí nhà kính, khiến cho Trái Đất nóng lên. Các nguồn phát thải khí nhà kính của con người đến từ các lĩnh vực giao thông, năng lượng, công nghiệp, nông, lâm nghiệp và sử dụng đất.
Giao thông: Hầu hết các phương tiện giao thông (ô tô, xe tải, máy bay, tàu thuyền) hoạt động bằng nhiên liệu hóa thạch và là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất. Phương tiện đường bộ chiếm tỷ trọng lớn nhất do phải đốt cháy các sản phẩm gốc dầu mỏ (như xăng) trong động cơ đốt trong. Trong khi đó, lượng khí thải từ tàu thuyền và máy bay vẫn tiếp tục tăng.
Năng lượng: quá trình tạo ra điện và nhiệt từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch tạo ra một lượng khí thải lớn trên toàn cầu, các khí được tạo ra trong quá trình sản xuất điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch chủ yếu bao gồm CO2, và N2O. Ngoài ra, việc sử dụng năng lượng trong các tòa nhà, hạ tầng cũng đòi hỏi nhu cầu năng lượng lớn, cùng nhu cầu sưởi ấm/làm mát gia tăng, cũng góp phần tăng lượng phát thải các loại khí nhà kính.
Sản xuất công nghiệp: Mọi hành vi tiêu dùng của chúng ta đều quyết định đến lượng khí nhà kính chúng ta thải ra. Cách chúng ta sử dụng điện, cách chúng ta đi lại, sinh hoạt hàng ngày, những hoạt động như ăn, mặc, vui chơi giải trí của chúng ta đều góp phần phải thải khí nhà kính.
Nông nghiệp: Việc sản xuất lương thực, trồng trọt, chăn nuôi cũng góp phần không nhỏ vào việc phát thải khí nhà kính, chủ yếu là các loại khí như CO2, CH4. Các hoạt động mở rộng quy mô đất trồng trọt, chăn nuôi, sử dụng phân bón, sử dụng các máy móc, phương tiện nông nghiệp phục vụ sản xuất, phân phối, vận chuyển lương thực đều góp phần tăng phát thải khí nhà kính.
Lâm nghiệp và sử dụng đất: Việc phá rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất rừng sang đất nông nghiệp, khu dân cư, khu công nghiệp đều góp phần tăng phát thải khí nhà kính. Cây rừng là nguồn hấp thụ CO2 lớn, vì vậy khi đốn hạ cây rừng, một lượng lớn carbon sẽ được giải phóng vào khí quyển, góp phần tăng hiệu ứng nhà kính.
Tài liệu tham khảo: