Thúc đẩy sự tham gia của Doanh nghiệp vào Cơ chế JCM, sẵn sàng cho Thị trường Carbon tại Việt Nam

Ngày 22/07/2025, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam phối hợp với Bộ Môi trường Nhật Bản tổ chức Diễn đàn “Thúc đẩy Sự tham gia của Doanh nghiệp vào Cơ chế Tín chỉ chung (JCM) tại Việt Nam hướng tới Sự sẵn sàng cho Thị trường Carbon tại Việt Nam”. Diễn đàn có sự tham gia của các cơ quan quản lí nhà nước, các doanh nghiệp, tổ chức đến từ hai nước. Các cơ quan quản lí nhà nước của Việt Nam là Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Tài chính đã chia sẻ, phổ biển về các chính sách liên quan đến sàn giao dịch carbon. Ngoài ra, các doanh nghiệp đến từ hai nước cũng đã chia sẻ kinh nghiệm của mình trong việc triển khai các dự án JCM tại Việt Nam.

Hình 1: Hình ảnh buổi hội thảo (Ảnh: Vương Minh)

Cơ chế Tín chỉ chung

JCM là cơ chế là cơ chế Nhật Bản đề xuất đối với các quốc gia đang phát triển nhằm thúc đẩy việc chuyển giao và phổ biến các công nghệ phát thải carbon thấp để hướng tới tăng trưởng xanh ở nước sở tại, từ đó sử dụng các đóng góp này để đạt được mục tiêu NDC của Nhật Bản. Tính đến tháng 05/2025, đã có 30 quốc gia là đối tác của cơ chế JCM với khoảng 250 dự án có tổng mức đầu tư trên 3 tỷ USD.

Các quy tắc và hướng dẫn vận hành cơ chế JCM sẽ được sửa đổi để phù hợp với Điều 6 Thỏa thuận Paris, qua đó cho phép tín chỉ JCM được phê duyệt là ITMOs (các kết quả giảm nhẹ được chuyển giao quốc tế). Nhật bản sẽ triển khai thị trường tuân thủ trong nước vào năm 2026 với hệ thống ETS bắt buộc và có thể sử tín chỉ carbon phục vụ mục đích tuân thủ. Điều này tạo ra nhu cầu rất lớn đối với JCM. Nhật Bản đặt mục tiêu đạt được tổng lượng giảm và hấp thụ phát thải tích lũy ở mức khoảng 100 triệu tấn CO₂ vào năm tài chính 2030 và khoảng 200 triệu tấn CO₂ vào năm tài chính 2040. Chính phủ Nhật Bản cũng đã thành lập Cơ quan JCM (JCMA) - cơ quan đầu mối phụ trách toàn bộ hoạt động của JCM vào tháng 04/2025. 

Cho đến nay, đã có hơn 100 phương pháp luận JCM được phê duyệt thuộc các ngành Năng lượng tái tạo (điện mặt trời, sinh khối, đốt rác phát điện), Hiệu quả năng lượng (công nghiệp, lưới điện), Giải pháp dựa vào thiên nhiên (REDD+, nông nghiệp, sinh khối). Trong đó, nhiều nhất là ngành Hiệu quả năng lượng với 67 phương pháp luận. Lượng tín chỉ sẽ được tính cho NDC và/hoặc ETS của Nhật Bản và quốc gia đối tác tùy theo thỏa thuận của từng dự án, đảm bảo công bằng cho các bên tham gia.

Tình hình triển khai JCM tại Việt Nam 

Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết Việt Nam đã tham gia kí kết và triển khai cơ chế JCM từ giai đoạn 2013-2020 và vẫn đang tiếp tục triển khai trong giai đoạn 2021-2030. Tại Việt Nam, Ủy ban Hỗn hợp hai nước đã phê duyệt 15 phương pháp luận với 14 dự án, chủ yếu tập trung vào các dự án về năng lượng với 35.000 tín chỉ carbon đã được cấp với tổng mức hỗ trợ từ Chính phủ Nhật Bản khoảng 35 triệu USD.

Ngoài các dự án được đăng kí, Chính phủ Nhật Bản tiếp tục tài trợ cho các doanh nghiệp và các dự án có tiềm năng tham gia đăng kí và triển khai theo cơ chế JCM. Các lĩnh vực mới có tiềm năng giảm phát thải lớn phù hợp với nhu cầu của Việt Nam như nông, lâm nghiệp, chuyển dịch năng lượng, công nghệ thu hồi – lưu giữ carbon (CCS/CCUS).

Các dự án giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon được đầu tư triển khai tại Việt Nam

Diễn đàn đã thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp đến từ Nhật Bản và Việt Nam. Các doanh nghiệp đã chia sẻ kinh nghiệm thực tế trong việc triển khai các dự án theo cơ chế JCM cũng như theo Điều 6 Thỏa thuận Paris. Các dự án thuộc các lĩnh vực như nông nghiệp với Công nghệ tưới Khô - Ướt xen kẽ (AWD), Thu giữ và lưu trữ carbon (CCS), Điện sinh khối, điện rác, năng lượng tái tạo, v.v. được đầu tư bởi các đối tác từ Việt Nam và Nhật Bản với những kết quả ban đầu tích cực

Một số khuyến nghị từ các doanh nghiệp

Tại diễn đàn, các doanh nghiệp cũng đã đưa ra một số khuyến nghị như:

• Các quy định của pháp luật liên quan đến thị trường carbon tại Việt Nam cần sớm được hoàn thiện và đồng bộ, các quy định về cấp/tạo tín chỉ carbon trong nước cần sớm được hoàn thiện
• Các quy định, cơ chế quốc tế về tín chỉ carbon, bao gồm JCM nên được đơn giản và rút gọn để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp của Việt Nam tham gia.
• Cần cải thiện môi trường tài chính bằng cách thiết lập các khung tài trợ và cho vay từ các chính phủ và các nguồn vốn quốc tế
• Ứng dụng các công nghệ mới như viễn thám, ban hành các tiêu chuẩn quy định về ứng dụng công nghệ mới